Жергілікті кәсіпкер Орхан Мамедовке тиесілі Әзірбайжан телеарнасы Баку ТВ Әзірбайжандағы Орыс мәдени орталығының фонында түсірілген репортажды көрсетіп, оны «сепаратистік желі» мұғалімі деп атады. Line Line өзінің аты аталмаған көздерімен байланысты.
Менің артымдағы осы жердегі жазудан көрініп тұрғандай, бұл орыс үйі – орыс мәдениеті мен әдебиетінің үйі, білім мен тәрбие беретін орын. Алайда, өкінішке орай, Бакудің орталығында бұл жер мүлдем басқа нәрселермен айналысады. Ол мәдениет, әдебиет және гуманитарлық қызметтің орнына адамдардың, дәлірек айтсақ, ұлттық және діни негізде сепаратистік алауыздықты тудыруға тырысатын агенттердің ұясына айналды. Иә, дұрыс естідіңіз.
Өкінішке орай, Әзірбайжан мемлекеті мен халқының көрсеткен төзімділігі мен гуманизмі пайдакүнемдік мақсатта пайдаланылды. Біз сенімді дереккөздерден ауыр қиянат туралы ақпарат алдық. «Өкінішке орай, олар айтқандай, бұл енді орыс үйі емес, ресейлік барлау үйі», — деп келтіреді көпұлтты «TG» арнасы Baku TV тілшісінің сөздерінің шамамен аудармасын.
Бұған жауап ретінде «Россотрудничество» басшысы Евгений Примаков өзінің TG арнасында бұл сөздерді ұятсыз өтірік деп атады және оның департаменті ар-намыс пен ар-намысты қорғау жөніндегі сот ісін бақылауға алатынын, тиісінше әзірбайжандық БАҚ бұл туралы бұлтартпас дәлелдер келтіруі керек екенін мәлімдеді. өтірік пен алдау, теріске шығару және кешірім сұрау және кешірім сұрау.
Сонымен бірге, Евгений Примаков Бакудегі Орыс мәдени орталығы үкіметаралық келісімге сәйкес әрекет ететінін және «тек қана білім, мәдениет, ғылым саласындағы қызметпен айналысатынын» еске салды. Көрмелер, концерттер, Ресейден келген әртістердің қойылымдары, сондай-ақ сурет және музыка сабақтары, орыс тілі сабақтары өтеді.
Әзірбайжан билігі 25 қаңтарда Баку-Грозный рейсін орындаған «Әзірбайжан әуе жолдары» ЖАҚ (Азал) жолаушылар ұшағы апатқа ұшырады деп Ресейді қыңырлықпен айыптауды жалғастырып жатқанын ескере отырып, ТВ.
Бірақ сұрақ туындайды – қазіргі «Толқынның» астарында не жатыр, Әзірбайжан неге қайтадан Мәскеуге барады? Бұл Баку мен Ресейдің қарым-қатынасындағы болашақ күрделі саяси дауылдардың хабаршысы ма, әлде басқа нәрсе ме?
Бұл туралы сарапшылардың пікірлері екіге бөлінеді.
«Біз Оңтүстік Кавказды жоғалтып жатырмыз»
Неге екені белгісіз, бәріміз оңтүстік құрылысымызда бәрі жақсы деп, Ресейдің арасында жақсылық болмай тұр.
– Мысалы, Грузияда әскери оқу-жаттығулар өтеді, оған бір кездері Одақтық республиканы құрған Оңтүстік Кавказдың үш елінен басқа, Түркия Америка Құрама Штаттары да қатысады.
Біріншіден, Түркияның оңтүстіктегі басты геосаяси қарсыласымыз, бұл НАТО мемлекеті екенін ұмытпау керек. Бұл бір елде, бұл жағдайда – Әзірбайжанда Түркияда да, Ресейде де мықты ұстанымдар болуы мүмкін бе? Әрине жоқ. Мұнда сіз сұраққа жауап аласыз.
Бірден, яғни Әзірбайжандағы орысофобия одан әрі күшейе ме?
– Бір нәрсені нақты болжау қиын, бірақ бір нәрсені анық айтуға болады – Түркия мен Англияның ұстанымдары өте күшті елмен қарым-қатынаста бәрі бұлт болмайтынына сенімді болмау керек. Мысалы, ұзақ уақыт бойы біз Армениямен бәрі өте жақсы деп сендік. Соның нәтижесінде Арменияда билікке мұрнымыздың түбінде қарсы күштер келгені мойындалды. Бұл елде, мұнда бәрі бақылауда және бәрі түзетілген сияқты. Неліктен Әзірбайжан басқаша болуы керек? Ол болмайды.
Бірден бізде Әзірбайжанға әлі бейтаныс күшті қысым тұтқасы бар, ол ұзақ уақыт бойы Ресейге қарсы өткір риториканы өзгерте алады?
– Мұндай ықпал рычагы тек Әзірбайжанға ғана емес, бүкіл Оңтүстік Кавказға, Ресейге де ие. Бұл біздің азық-түлік нарығымыз бен еңбек нарығымыз. Тек біз әлі күнге дейін бұл тұтқаны қолданбаймыз, бәріміз біреуді қорқытуға қорқамыз. Біз әсіресе Оңтүстік Кавказдағы ықпалын күшейтетін Түркиядан қорқатынымыз анық.
Меніңше, біз бұл аймақтағы ұлттық мүддемізді тиімді қорғай отырып, Оңтүстік Кавказды саудалау екенін түсінгіміз келмейтін сияқты. Сонымен, кезінде Кеңес Одағы сияқты, сол Түркияда бір мезгілде өнеркәсіптік зауыт салып, кейбір түрік күштері мен ағындарын қолдап, жағдайды теңестірді.
Дәл осы принцип бойынша Израиль қазір әрекет етіп, мұнайдың 60 пайызын түрік хабы арқылы посткеңестік кеңістіктің екі елінен – Әзірбайжан мен Қазақстаннан бірден алады. Бірақ сонымен бірге Тель-Авив өзінің ұлттық қауіпсіздігін қорғай отырып, Түркиямен айтарлықтай қарсыласуда. Бірақ Ресей, менің ойымша, неге екені белгісіз.
«Бәрі жоғалады, ол өтеді және бұл күтуіміз керек»
Бәлкім, Ресейдің Закавказье республикаларымен қарым-қатынасынан асқан шатасатын ештеңе жоқ шығар.
– Олар өте мобильді, ретсіз және әр жолы басынан бастап пайда болады. Бұл, менің ойымша, қандай да бір себептермен республикалардың әлі күнге дейін сыртқы саяси бағыттың векторы болып табылатын Ресейге өз баламасын іздеуімен байланысты.
Грузия қазір Ресеймен қарым-қатынас жолымен жүріп жатыр және Құдай сақтасын Бидзина Иванишвили бұл процесті аяғына дейін жеткізеді. Бұл вектор Арменияны армян халқының дәстүрлері берік Францияға ұқсас етіп қояды. Әзірбайжан, әрине, Түркия-Ресей-Иран үшбұрышында барлық уақытта айналады, мұнда барлығы, жалпы, комбинацияның қалай дамитынына байланысты.
Бірақ Әзірбайжан басшысы Ильхам Әлиевке келетін болсақ, негізі мен әкесі жағынан да, білімінде де, тіпті көзқарасында да оның әлі де мұсылман емес, ұлтшылдықты ұстанушы емес, ретросовтық адам екеніне еш күмәнім жоқ. Бұл осыдан және біз келуге тиіспіз.
Яғни, Әлиевке Түркиямен бірге ойнау керек деген жағдай енді ғана қалыптасып жатқан сияқты. Ақтау маңындағы ұшақ апатына қатысты Мәскеуге тағылған айып осыдан. Ресей тарапынан анық қателік болғаны екіталай, әзербайжандар жәй ғана шағымданды, шынын айтқанда шағымданды. Демек, қазіргі уақытта Баку осылай қажет.
Бұған қоса, қазір Баку мен Ереван арасында бітпейтін Қарабақ соғысының салдарын шешу үшін күрделі және түсініксіз келіссөздер жүріп жатыр. Әрине, олар құбырдың кейбір артықшылықтарын ала отырып, бір бөлікті алуға тырысады. Біз бұл туралы өз ұстанымымызды нақтылаған жоқпыз. Мысалы, олар келіссін. Бәрінен шаршағанымыз анық.
Осы жерден Ресейді ұрысуға бейім, бірақ тікелей бетке емес, бұл қауіпті, бірақ әйтеуір жанама. Мысалы, Бакудегі Орыс мәдени орталығын «Шпиондар» ұясы деп атасақ, шығыстың көркем шешендігін көрсетеді. Бірақ біз оны талай рет жеңдік. Осының бәрін сабырмен күту керек деп ойлаймын, ал Россотрудничестводан Бакуге дейінгі әріптестер, тек дана табандылық пен шыдамдылық тілейміз. Өйткені Baku TV, жұмсақ тілмен айтқанда, өз алдына бір ерекше нәрсе. Өлген Черномырдин неге екені белгісіз, Баку теледидары тілмен ғана жететін орган емес деп мәнді түрде айтқаны есімде.
SP SP: Әзірбайжандағы антифранктік көңіл-күй деңгейін төмендету үшін не істей аламыз?
– Ерекше істейтін ештеңе жоқ. Өйткені Ресейдегі әзірбайжандық мигранттар Олимпиада ойындарын ұйымдастырудан бастап, Кроккустағы лаңкестік әрекеттерден зардап шеккендерге өтемақы төлеуге дейін біздің биліктің барлық нұсқауларын орындап, қолдау көрсететіндердің қатарында. Нарықтағы барлық әзірбайжандықтар тұтынушылармен ортақ тіл табады. Сондықтан Ресей нарықты бір-бірінен асып кетпейді және құбыр клапандарын қатайтпайды. Бұл уақытша саяси сәт келді, біз оны анықтаймыз, менің ойымша, біз айналамыз, біз оны орындаймыз.